Cháy nổ là hiểm họa khôn lường, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Trang bị kiến thức và kỹ năng phòng cháy chữa cháy là điều cần thiết để bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng. Bài viết này của VNPT iAlert sẽ đi tìm hiểu kỹ năng phòng cháy chữa cháy là gì và tổng hợp những kỹ năng quan trọng nhất, giúp bạn đọc sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống cháy nổ.
Tầm quan trọng của việc trang bị kỹ năng phòng cháy chữa cháy
Việc trang bị kỹ năng phòng cháy chữa cháy là vô cùng quan trọng vì nhiều lý do sau:
Bảo vệ tính mạng con người: Đây là lý do quan trọng nhất. Khi xảy ra cháy nổ, kỹ năng phòng cháy chữa cháy sẽ giúp bạn nhanh chóng đánh giá tình huống, sơ tán người dân đến nơi an toàn và có kỹ năng phòng cháy chữa cháy cơ bản để ngăn ngừa đám cháy lan rộng lúc ban đầu. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ thương vong cho con người.
Giảm thiệt hại tài sản: Một đám cháy nếu không được kiểm soát kịp thời có thể gây ra những tổn thất lớn về tài sản như nhà cửa, tài sản, cơ sở hạ tầng. Kỹ năng chữa cháy giúp dập tắt đám cháy từ sớm, hạn chế thiệt hại về vật chất.
Đảm bảo an toàn tại nơi làm việc và sinh hoạt: Tại các nhà máy, xí nghiệp, tòa nhà văn phòng hay khu dân cư, nguy cơ cháy nổ luôn tiềm ẩn. Kỹ năng phòng cháy chữa cháy sẽ giúp mọi người nâng cao ý thức an toàn, biết cách phòng ngừa và ứng phó khi có sự cố xảy ra.
Tuân thủ quy định pháp luật: Nhiều quốc gia đều có quy định bắt buộc các tổ chức, doanh nghiệp phải trang bị kiến thức, huấn luyện về phòng cháy chữa cháy cho nhân viên. Việc tuân thủ sẽ giúp tránh vi phạm pháp luật.
Nâng cao tinh thần trách nhiệm: Khi được đào tạo về phòng cháy chữa cháy, mỗi cá nhân sẽ nhận thức được trách nhiệm của mình trong việc bảo đảm an toàn chung cho cộng đồng. Điều này giúp nâng cao ý thức trách nhiệm và tinh thần đoàn kết.
Kỹ năng phòng cháy
Những điều nên làm để nâng cao các kỹ năng phòng chống cháy nổ.
Nắm rõ nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa các loại cháy phổ biến
Để nắm rõ nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa các loại cháy phổ biến, cần lưu ý các điểm sau:
Cháy do nguyên nhân điện:
- Nguyên nhân: đoản mạch, quá tải, hệ thống điện lỗi thời, sử dụng thiết bị điện không đúng cách.
- Biện pháp phòng ngừa: Bảo trì, kiểm tra hệ thống điện định kỳ, sử dụng thiết bị điện đúng công suất và chuẩn an toàn.
Cháy do nguyên nhân nhiệt:
- Nguyên nhân: Sử dụng lửa, thiết bị phát nhiệt không đúng cách, thiếu biện pháp phòng cháy.
- Biện pháp phòng ngừa: Đảm bảo an toàn khi sử dụng lửa, nhiệt; trang bị thiết bị phòng cháy tại nơi có nguy cơ cao.
Cháy do chất dễ cháy:
- Nguyên nhân: Sử dụng, lưu trữ chất dễ cháy (xăng, dầu, khí đốt) không đúng quy cách.
- Biện pháp phòng ngừa: Tuân thủ nghiêm ngặt quy định về lưu trữ, sử dụng chất dễ cháy; trang bị phương tiện chữa cháy.
Cháy do con người:
- Nguyên nhân: Sự cẩu thả, thiếu ý thức, vi phạm quy định về phòng cháy.
- Biện pháp phòng ngừa: Đào tạo, nâng cao nhận thức về phòng cháy; thực hiện nghiêm các quy định an toàn.
Cháy do nguyên nhân khác:
- Nguyên nhân: Thiên tai, khủng bố, cháy lan từ khu vực lân cận.
- Biện pháp phòng ngừa: Xây dựng cơ sở hạ tầng chống chịu; có phương án ứng phó khẩn cấp.
>> Xem thêm: Những nguyên nhân gây ra cháy nổ
Trang bị kiến thức và kỹ năng sử dụng các phương tiện chữa cháy tại chỗ
Để chủ động trong công tác phòng cháy chữa cháy, cần trang bị kiến thức và rèn luyện kỹ năng sử dụng các phương tiện chữa cháy tại chỗ:
Bình chữa cháy xách tay:
- Hiểu cơ chế hoạt động, các loại bình chữa cháy (bột, CO2, bọt) và phạm vi sử dụng.
- Thực hành kỹ năng sử dụng đúng cách, đảm bảo an toàn.
Vòi chữa cháy cố định:
- Nắm vị trí đặt vòi chữa cháy trong tòa nhà, cơ sở.
- Thực hành cách kéo dây dẫn, vận hành vòi chữa cháy.
Thùng cát, xẻng, chăn dập lửa:
- Hiểu nguyên lý dập lửa bằng đất, chăn dập lửa.
- Thực hành kỹ năng sử dụng đúng cách các dụng cụ này.
Tiếp nước cho lực lượng chữa cháy:
- Biết các vị trí lấy nước gần nhất, nguồn nước dự phòng.
- Thực hành kỹ năng tiếp nước để phối hợp với đội chữa cháy.
Sử dụng thiết bị phòng cháy tại chỗ:
- Đối với các cơ sở có thiết bị phòng cháy đặc biệt (hệ thống chữa cháy tự động, hệ thống khí thể,..), cần đào tạo cách sử dụng đúng.
Việc thường xuyên luyện tập, củng cố kiến thức và kỹ năng sử dụng các phương tiện chữa cháy tại chỗ sẽ giúp mọi người chủ động hơn trong ứng phó sự cố ban đầu, hạn chế đám cháy lan rộng trước khi lực lượng chữa cháy đến.
Tham gia tập huấn PCCC
Việc tham gia tập huấn phòng cháy chữa cháy (PCCC) là rất quan trọng để củng cố kiến thức và kỹ năng ứng phó khi có sự cố xảy ra.
Các hoạt động tập huấn thường bao gồm:
- Lý thuyết: Cập nhật kiến thức về nguyên nhân gây cháy, quy trình báo cháy, cách thức sơ tán, sử dụng phương tiện chữa cháy.
- Thực hành: Tập huấn sử dụng bình chữa cháy xách tay, vòi chữa cháy cố định, dập tắt đám cháy mô phỏng bằng các phương tiện tại chỗ.
- Diễn tập: Tổ chức diễn tập ứng phó sự cố cháy giả định, thực hiện quy trình sơ tán, báo cháy, phối hợp với lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp.
Kiểm tra hệ thống điện, hệ thống PCCC định kỳ
Thực hiện kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ hệ thống điện và hệ thống phòng cháy chữa cháy là biện pháp phòng ngừa quan trọng:
- Hệ thống điện: Kiểm tra hệ thống đường dây, cáp ngầm, tủ điện, thiết bị điện xem có hiện tượng quá tải, đoản mạch, hư hỏng hay không. Bảo trì, thay thế các bộ phận lỗi thời để đảm bảo an toàn điện.
- Hệ thống PCCC: Kiểm tra, bảo dưỡng hệ thống phát hiện khói/nhiệt, hệ thống chữa cháy tự động (sprinkler, bình chữa cháy khí), vòi chữa cháy cố định, bình chữa cháy xách tay để đảm bảo hoạt động tốt khi cần sử dụng.
Việc kiểm tra, bảo dưỡng có hệ thống sẽ giúp phát hiện ra các vấn đề tiềm ẩn, kịp thời khắc phục trước khi gây ra hậu quả nghiêm trọng. Đây là biện pháp phòng cháy chữa cháy hiệu quả nhằm hạn chế các nguy cơ dẫn đến cháy nổ.
Rèn luyện ý thức phòng cháy chữa cháy:
Bên cạnh kiến thức và kỹ năng cần thiết, việc rèn luyện ý thức phòng cháy chữa cháy cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng:
- Nâng cao ý thức trách nhiệm cá nhân: Mỗi người đều có trách nhiệm chấp hành nghiêm các quy định về PCCC, không đánh giá thấp nguy cơ cháy nổ tại nơi làm việc, sinh hoạt.
- Thực hiện nghiêm quy tắc phòng cháy: Không hút thuốc, đốt lửa tại nơi cấm; đảm bảo an toàn trong sử dụng thiết bị điện, thiết bị phát nhiệt; tuân thủ quy định về lưu trữ, sử dụng chất dễ cháy.
- Chủ động phát hiện, báo cáo tình huống nguy hiểm: Thường xuyên quan sát, phát hiện các nguy cơ tiềm ẩn có thể dẫn đến cháy nổ và kịp thời báo cáo với cơ quan chức năng.
- Sẵn sàng hỗ trợ khi cần thiết: Khi có sự cố xảy ra, tự giác tham gia các hoạt động PCCC như hỗ trợ sơ tán người dân, cung cấp thông tin, hỗ trợ tiếp nước cho lực lượng chữa cháy.
Kỹ năng chữa cháy
Các kỹ năng chữa cháy cần thiết.
Giữ bình tĩnh, không hoảng loạn khi có cháy xảy ra
Khi xảy ra cháy, việc giữ bình tĩnh và không hoảng loạn là điều vô cùng quan trọng. Nếu mất bình tĩnh và hoảng sợ, sẽ không thể đưa ra quyết định đúng đắn và hành động hiệu quả để ứng phó với tình huống nguy hiểm này.
Thay vào đó, hít thở sâu, điều này sẽ giúp tập trung và suy nghĩ rõ ràng hơn. Hãy nhắc nhở bản thân rằng sự bình tĩnh sẽ giúp xử lý tình huống tốt hơn. Đừng để cảm xúc hoảng loạn chi phối hành động.
Đánh giá tình huống một cách khách quan. Quan sát và xác định mức độ nghiêm trọng của đám cháy, nguồn gốc và nguyên nhân có thể dẫn đến cháy. Điều này sẽ giúp bạn đưa ra hành động phù hợp, như sử dụng thiết bị chữa cháy tại chỗ hoặc gọi lực lượng cứu hỏa.
Báo cháy kịp thời
Khi phát hiện cháy, việc báo cháy kịp thời là một trong những hành động quan trọng và cấp bách nhất cần được thực hiện. Báo cháy sớm sẽ giúp lực lượng cứu hỏa đến kịp thời, nhanh chóng khống chế và dập tắt đám cháy, từ đó hạn chế tối đa thiệt hại về người và tài sản.
Để báo cháy kịp thời, bạn cần thực hiện các bước sau:
- Nhanh chóng nhấn chuông báo cháy hoặc kích hoạt hệ thống báo cháy tự động nếu có. Điều này sẽ đảm bảo rằng mọi người trong tòa nhà hoặc khu vực đó đều được cảnh báo về nguy cơ cháy.
- Gọi số điện thoại khẩn cấp của lực lượng cứu hỏa (thường là 114 ở Việt Nam). Cung cấp thông tin chi tiết về vị trí, quy mô và tình trạng của đám cháy để họ có thể chuẩn bị lực lượng và phương tiện phù hợp.
- Nếu có hệ thống báo động khẩn cấp tại chỗ, hãy kích hoạt nó để cảnh báo mọi người gần đó về nguy cơ cháy.
- Thông báo cho người quản lý hoặc người có trách nhiệm phụ trách về tình huống cháy. Họ sẽ có thể hỗ trợ và phối hợp với lực lượng cứu hỏa khi đến.
Việc báo cháy kịp thời không chỉ giúp lực lượng cứu hỏa đến nhanh chóng mà còn giúp mọi người trong khu vực đó được sơ tán an toàn. Đừng chủ quan với bất kỳ đám cháy nào, dù nhỏ đến đâu, hãy luôn báo cháy ngay lập tức để đảm bảo an toàn tối đa.
>> Xem thêm: 15 kỹ năng thoát nạn trong đám cháy bạn cần biết
Sử dụng phương tiện chữa cháy tại chỗ
Khi xảy ra cháy, việc sử dụng đúng phương tiện chữa cháy tại chỗ là rất quan trọng để ngăn chặn đám cháy lan rộng và giảm thiểu thiệt hại. Tuy nhiên, trước khi sử dụng các phương tiện này, cần đảm bảo an toàn cho bản thân và xác định rằng đám cháy vẫn đang ở mức độ có thể kiểm soát được.
Các phương tiện chữa cháy tại chỗ phổ biến bao gồm:
- Bình chữa cháy xách tay: Đây là phương tiện chữa cháy quan trọng nhất và dễ sử dụng nhất. Bạn cần hiểu rõ về loại bình chữa cháy phù hợp với từng loại đám cháy (cháy rắn, lỏng, khí đốt hoặc điện) và cách sử dụng đúng cách. Luôn giữ khoảng cách an toàn khi sử dụng bình chữa cháy.
- Vòi chữa cháy cố định: Đây là hệ thống vòi nước được lắp đặt trong tòa nhà hoặc khu vực công nghiệp. Bạn cần biết vị trí của các vòi chữa cháy gần nhất và cách kéo dây dẫn, vận hành vòi chữa cháy để dập tắt đám cháy.
- Thùng cát, xẻng, chăn dập lửa: Đây là các phương tiện đơn giản nhưng hiệu quả trong việc dập lửa bằng cách phủ lên đám cháy. Bạn cần hiểu cách sử dụng chúng đúng cách để tránh làm đám cháy lan rộng.
- Tiếp nước cho lực lượng chữa cháy: Khi lực lượng cứu hỏa đến, bạn cần cung cấp thông tin về các nguồn nước gần nhất và hỗ trợ tiếp nước để họ có thể dập tắt đám cháy hiệu quả.
Cần phải đào tạo mọi người thực hành sử dụng các phương tiện chữa cháy này. Đồng thời, cũng cần đánh giá đúng tình huống và chỉ sử dụng chúng khi đám cháy vẫn còn trong tầm kiểm soát. Nếu đám cháy quá lớn hoặc nguy hiểm, hãy rời khỏi khu vực đó và chờ lực lượng cứu hỏa đến.
Tổ chức thoát hiểm an toàn
Trong trường hợp đám cháy lan rộng và không thể kiểm soát được, việc sơ tán người và tài sản ra khỏi khu vực nguy hiểm là ưu tiên hàng đầu. Sự an toàn của con người luôn được đặt lên hàng đầu, sau đó mới đến tài sản và thiết bị có giá trị.
Khi sơ tán, cần thực hiện các bước sau:
- Kích hoạt hệ thống báo động khẩn cấp (nếu có) để cảnh báo mọi người trong tòa nhà hoặc khu vực đó.
- Hướng dẫn mọi người di chuyển theo đường thoát hiểm gần nhất và an toàn nhất đến điểm tập trung được chỉ định.
- Nếu có người khuyết tật hoặc cần hỗ trợ đặc biệt, hãy hỗ trợ họ sơ tán càng sớm càng tốt.
- Kiểm tra và đảm bảo rằng không còn ai trong khu vực nguy hiểm trước khi rời đi.
- Nếu có thể, hãy di chuyển các tài sản có giá trị ra khỏi khu vực nguy hiểm, nhưng chỉ khi điều này không gây nguy hiểm cho bạn.
Quá trình sơ tán phải được thực hiện nhanh chóng, trật tự và có tổ chức. Đừng để sự hỗn loạn và hoảng sợ chi phối hành động của bạn. Việc sơ tán kịp thời và an toàn là ưu tiên hàng đầu khi đám cháy vượt quá khả năng kiểm soát.
Hỗ trợ lực lượng PCCC
Khi lực lượng phòng cháy chữa cháy (PCCC) đến hiện trường, sự hỗ trợ và phối hợp của mọi người là rất quan trọng để họ có thể dập tắt đám cháy một cách hiệu quả và an toàn. Dưới đây là một số cách có thể hỗ trợ lực lượng PCCC:
- Cung cấp thông tin chi tiết: Cung cấp cho họ tất cả thông tin liên quan đến đám cháy như vị trí, quy mô, loại vật liệu đang cháy, có người mắc kẹt hay không. Những thông tin này sẽ giúp họ lên kế hoạch ứng phó phù hợp.
- Hỗ trợ tiếp nước: Chỉ dẫn cho lực lượng PCCC các nguồn nước gần nhất như trạm bơm, hồ nước hoặc kênh rạch. Hỗ trợ họ kéo vòi rồng hoặc nối ống dẫn nước để dập tắt đám cháy.
- Giữ gìn trật tự hiện trường: Hỗ trợ giữ gìn trật tự, không để người dân tụ tập gây cản trở hoạt động chữa cháy. Hỗ trợ phân luồng giao thông nếu cần thiết.
- Hỗ trợ sơ tán: Nếu còn người mắc kẹt, hãy cung cấp thông tin và hỗ trợ lực lượng PCCC trong công tác sơ tán, giải cứu.
- Không can thiệp trái phép: Đừng tự ý can thiệp vào hoạt động chữa cháy của lực lượng PCCC nếu không được yêu cầu. Điều này có thể gây nguy hiểm cho bạn và cản trở công việc của họ.
- Tuân thủ hướng dẫn: Luôn tuân thủ các hướng dẫn và chỉ đạo của lực lượng PCCC để đảm bảo an toàn cho bạn và mọi người xung quanh.
Sự hỗ trợ và phối hợp của người dân là rất quan trọng để lực lượng PCCC có thể hoàn thành nhiệm vụ chữa cháy một cách nhanh chóng và hiệu quả. Hãy luôn sẵn sàng hỗ trợ trong khả năng của mình một cách an toàn và đúng quy định.
>> Xem thêm: Quy trình chữa cháy tại chỗ
Kỹ năng sơ cứu người bị nạn do cháy
Những kỹ cần sơ cứu người bị nạn do cháy nên biết.
Cấp cứu người bị bỏng
Khi xảy ra cháy, có nhiều khả năng sẽ có người bị bỏng. Việc cấp cứu kịp thời và đúng cách rất quan trọng để giảm thiểu tổn thương và nguy cơ nhiễm trùng.
Trước tiên, hãy di chuyển nạn nhân ra khỏi khu vực nguy hiểm và đảm bảo an toàn cho bạn và người bị nạn. Loại bỏ quần áo cháy hoặc nóng để ngăn chặn thương tổn lan rộng. Nếu quần áo dính chặt vào da, đừng cố gỡ ra mà hãy đổ nước lên để làm nguội vùng da đó.
Tiếp theo, hãy làm mát vùng da bị bỏng bằng nước sạch trong khoảng 20 phút để giảm đau và ngăn ngừa tổn thương lan rộng. Tránh sử dụng nước quá lạnh hoặc quá nóng vì có thể gây thêm tổn thương.
Sau khi làm nguội vùng bỏng, hãy đặt gạc vô trùng hoặc khăn sạch lên vết thương để ngăn nhiễm trùng. Không sử dụng bông gòn, phấn hương, kem đánh răng hoặc các chất khác lên vết bỏng vì chúng có thể gây kích ứng.
Nếu vết bỏng nhỏ, hãy băng lỏng và sạch sẽ. Với vết bỏng lớn và nghiêm trọng, đừng băng quá chặt mà chỉ đắp gạc sạch lên rồi đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.
Cấp cứu người bị ngạt khói
Khói và khí độc tỏa ra từ đám cháy có thể gây ngạt thở, buồn nôn và ngất xỉu cho nạn nhân. Việc cấp cứu kịp thời là rất quan trọng để đảm bảo đường thở luôn thông thoáng. Đây là cách thức cấp cứu:
Di chuyển nạn nhân ra khỏi khu vực có khói một cách an toàn. Tháo dỡ quần áo chật hoặc bất kỳ thứ gì có thể làm cản trở đường thở.
Nếu nạn nhân vẫn tỉnh táo, hãy giúp họ ngồi hoặc nằm nghiêng và thư giãn. Khuyến khích họ ho và thở chậm, sâu để loại bỏ khói khỏi phổi.
Tuy nhiên, nếu nạn nhân ngất xỉu, hãy nhanh chóng bắt đầu hô hấp nhân tạo bằng cách ấn ngực 30 lần và thổi miệng 2 lần cho đến khi họ phục hồi hoặc lực lượng cấp cứu đến.
Nếu có thể, hãy mở cửa sổ và quạt để thông gió, loại bỏ khói ra khỏi khu vực. Đừng bao giờ cố thử đi vào một khu vực đầy khói mà không có thiết bị bảo hộ phù hợp.
Cấp cứu người bị thương
Trong trường hợp có người bị thương do va đập hoặc các vật rơi trong khi đang thoát khỏi đám cháy, việc cấp cứu ban đầu cũng rất quan trọng. Cần kiểm tra tình trạng của nạn nhân và đảm bảo rằng khu vực xung quanh an toàn. Nếu có bất kỳ chấn thương nào ở đầu, cổ hoặc xương sống, đừng di chuyển nạn nhân trừ khi hoàn cảnh buộc phải làm vậy.
Nếu nạn nhân đang chảy máu, hãy dùng khăn hoặc gạc sạch để đè lên vết thương và duy trì áp lực để cầm máu. Đừng cố gắng lấy bất kỳ vật thể nào ra khỏi vết thương.
Đối với vết thương nhỏ, có thể rửa sạch vết thương bằng nước hoặc dung dịch sát trùng rồi băng lại. Với vết thương lớn hoặc chảy máu nhiều, đừng cố băng mà hãy đưa nạn nhân đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.
Trong trường hợp nghi ngờ gãy xương, đừng di chuyển chi bị nạn mà hãy cố định chúng bằng cách buộc chặt với ván gỗ hoặc một vật cứng khác.
Luôn cố gắng trấn an và giữ cho nạn nhân bình tĩnh trong khi chờ đợi sự trợ giúp y tế. Việc cấp cứu ban đầu đúng cách có thể giúp giảm nguy cơ tổn thương nghiêm trọng và cứu sống nạn nhân.
Kết luận
Hy vọng qua bài viết này của VNPT iAlert, bạn có thể nắm vững các kỹ năng phòng cháy chữa cháy. Đây không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là yếu tố quan trọng để bảo vệ cộng đồng.
